[Woensdag 24 december 2014] Zaterdag publiceerde Trouw Het rapport van de Onderzoekscommissie brongebruik Trouw over de kennelijke verzinsels van verslaggever Perdiep Ramesar, die sinds 2007 bij de krant in dienst was. Dat was een goede zaak, die publicatie. ‘Wij hebben voor het onderzoek vanaf het eerste moment carte blanche gehad, ook als de resultaten pijnlijk voor hen zouden zijn’, vertelde een van de onderzoekers, Egbert Myjer, zaterdag over de hoofdredactie. Mooi.
–
Transparant?
‘Nu moeten we leren van deze pijnlijke conclusies’, schreef hoofdredacteur Cees van der Laan dezelfde dag over de affaire. Heel goed. Maar met dat leren bleek het daarna wel heel snel afgelopen. ‘We beloofden transparantie over deze kwestie en we zouden ook aangeven welke artikelen wel of niet verifieerbaar zouden zijn’, schreef Van der Laan ook. Ja, het rapport is transparant, maar verder blijkt die transparantie al weer voorbij te zijn.
Zo zien diverse artikelen van Perdiep Ramesar er bij Trouw nu uit.
‘Trouw trekt deel artikelen van Ramesar in’, kopte de krant zaterdag op de voorpagina: ‘Trouw trekt de handen af van 126 artikelen die de vorige maand ontslagen Trouw-journalist Perdiep Ramesar sinds 2007 voor de krant schreef. Omdat de bronnen in die verhalen niet zijn te traceren, is er twijfel over de betrouwbaarheid van die artikelen.’ Het was een merkwaardig vage formulering. Wat houdt intrekken in? De lezer kwam het slechts indirect te weten toen de krant gisteren over een ander dagblad schreef: ‘Ook AD haalt het werk van Ramesar uit het archief’. Aha, dat blijkt intrekken dus te betekenen: geschiedvervalsen, bronnen onvindbaar maken.
Het is de meest foute beslissing die je je maar voor kunt stellen, zowel van het Algemeen Dagblad als van Trouw. Het is het tegendeel van de beloofde transparantie. De handen aftrekken zou, dunkt mij, moeten betekenen: een noot toevoegen aan de artikelen, over de twijfels die er mogelijk over bestaan, met een verwijzing naar het rapport of naar een speciale pagina met toelichting. Maar nu kan niemand meer controleren wat er eventueel wel of niet deugt aan de stukken. Het beruchte artikel over de ‘shariadriehoek’ van 18 mei 2013 – waarvan ik destijds in een grondige analyse al aantoonde dat er substantieel niet veel van belang in stond – vormde bijvoorbeeld de aanleiding voor heel wat loze politieke marskramerij. Ahmed Marcouch kwam zelfs op het lumineuze idee ‘de sloophamer’ maar in het buurtje te zetten. Dan wil je later toch wel na kunnen gaan, waar hij dat op baseerde. Ja, in dat geval kan dat nog wel, indirect, omdat de commissie de tekst afdrukte in het rapport. Maar hoe het zit het met al die artikelen van Perdiep Ramesar die niet in het rapport besproken zijn en die nu onvindbaar zijn? Niemand kan nu nog uitzoeken wat daar eventueel mee mis is – of misschien ook niet.
–
Ook uit LexisNexis
En de bronnenwegmakerij door Trouw gaat heel ver. Ik weet natuurlijk niet of men werkelijk alle 126 artikelen die men ‘ingetrokken’ heeft, verwijderd heeft, maar ik heb het nagegaan voor wat betreft de tien die in het rapport behandeld worden. Die zijn – op eentje na – niet alleen uit het eigen webarchief van de krant verwijderd, maar ook via de databank LexisNexis (onder meer benaderbaar via de KB, voor wie daar lid van is) zijn ze niet meer te vinden. In een bijlage geef ik een overzicht van de artikelen die in de twaalf casussen – ja, ik weet dat in het Latijn het meervoud gewoon casus is – in het rapport behandeld worden, met de links die ze hadden, maar die nu alleen nog maar een foutmelding opleveren: ‘Sorry, deze pagina kon niet gevonden worden.’
De belofte dat de krant zou aangeven ‘welke artikelen wel of niet verifieerbaar’ zijn, is grof geschonden. Het echte schandaal bij Trouw is nu pas begonnen.
♦
.
Naschrift (16.10 en 17.00 uur)
De redactie Religie & Filosofie van Trouw wees me in een tweet op de lijst waarin de 126 artikelen met niet verifieerbare bronnen worden opgesomd. Veel dank daarvoor! Ik geef die link (zie hiervoor) graag door. Ik blijf de haast waarmee de artikelen onvindbaar zijn gemaakt, onbegrijpelijk vinden, maar ik twijfel er ook geen moment aan dat de krant een poging zal doen om de artikelen, al dan niet voorzien van een opmerking, weer toegankelijk te maken. Hetzelfde valt ten aanzien van het Algemeen Dagblad te hopen, dat blijkens Trouw van gisteren niet van zins was om een eigen onderzoek in te stellen, maar wel artikelen verwijderde.
Toen in 2003 bij The New York Times aan het licht kwam dat Jayson Blair vele malen plagiaat had gepleegd of zich aan fabricaties had schuldig gemaakt, publiceerde de krant een lijst met correcties. Nu is het uiteraard gemakkelijker om werkelijke fouten recht te zetten dan om mogelijke verzinsels aan te wijzen. Maar ik zou zeggen dat de lijst van Trouw al een behulpzaam middel kan zijn. Als die lijst gemakkelijk genoeg te vinden is, zie ik eigenlijk niet in waarom de artikelen niet gewoon weer toegankelijk gemaakt kunnen worden. De redactie Relige & Filosofie schrijft nu ook in een tweet: ‘Wij hoorden vandaag dat het in ons archiefsysteem niet mogelijk zou zijn om reeds gearchiveerde artikelen te bewerken.’ Dat is een misschien een klein probleem – waar overigens vast wel iets op te verzinnen valt – maar de naam van de verslaggever is inmiddels genoegzaam bekend, waarbij ik nog wel wil opmerken dat dit voor Perdiep Ramesar natuurlijk ook tragisch is. Een mens wil liever op een andere wijze bekend worden.
Een eigenlijk veel beter, want grondiger artikel, is trouwens dat van Piet Bakker, ‘Perdiep gewist: gaan Trouw en AD voor geschiedvervalsing?‘, dat gisteren al op Journalismlab, oftewel J∙lab, verscheen en waar iemand nu op Twitter in combinatie met mijn stukje op wees.
In een eerder geplaatst naschrift (10.55 uur) meldde ik hier overigens al dat ik na publicatie (om 10.30 uur) stilistisch wat verbeteringen had aangebracht.
♦
Bijlage
Van tien artikelen die in de twaalf casussen in het rapport besproken worden, heb ik nagetrokken of ze nog in het archief van de krant aanwezig waren. Ik geef de link die ze hadden (en die de zoekmachine van de krant nog wel geeft). Ik heb ook nagekeken of ze (nog) in LexisNexis te vinden zijn. Deze teksten zijn grotendeels via het rapport te lezen. Ernstiger is dat mogelijk 126 artikelen verwijderd zijn.
1. ‘Ik kan mezelf niet veranderen in een witte man’ (17 juli 2012)
Verwijderd, webversie (9.27 uur) nog op de site, niet in LexisNexis.
2. ‘Plunderaars zullen niet weten wat ze meemaken’ (11 augustus 2013)
Verwijderd, niet in LexisNexis.
3. Een nier in ruil voor mijn meisje (6 augustus 2011)
Verwijderd, niet in LexisNexis.
4. ‘Zij gaven hun leven voor een mooie toekomst’ (25 april 2014)
Verwijderd, niet in LexisNexis.
5. [Essay, niet gepubliceerd]
6. [Artikel, niet gepubliceerd]
7. Bij mevrouw Demir is de vliegangst weer terug (26 februari 2009)
Verwijderd (vreemd genoeg alleen url van een webversie in het archief), niet in LexisNexis.
8. Requiem voor de oude krakersscene (5 oktober 2010)
Verwijderd, ook de webversie, niet in LexisNexis.
9. Haagse buurt domein orthodoxe moslims (18 mei 2013)
Verwijderd, niet in LexisNexis.
10. Doelloos rondhangen als schimmen in de grote stad (12 april 2014)
Verwijderd, niet in LexisNexis.
11. Eritreërs van Italië meteen door naar Nederland (19 mei 2014)
Verwijderd, niet in LexisNexis.
12. ‘Eerst IS verslaan, de rest komt later’ (8 oktober 2014)
Verwijderd, niet in LexisNexis.
♦
Zie overigens ook het vervolg: Het blijft raadselachtig waarom Trouw de artikelen van Perdiep Ramesar digitaal verwijderd heeft
♦
(174)
Jan Dirk Snel 