Lex Runderkamp (NOS) en zijn moeizame verhouding tot de waarheid [Marinab V]

.:.

Vooraf. Dit is al het vijfde stuk over de omstreden reportage van Lex Runderkamp. Ik had dat niet voorzien, maar de man is hardnekkig. Een reactie van Kees Hulsman op ’s mans optreden vanmiddag in Dit Is De Dag staat in mijn vorige blogpost. Mijn vier voorgaande stukken vindt men met titel al en rechts vermeld. Voor het gemak: één, twee, drie, vier.

.:.

Ergens aan de oevers van de Nijl (foto: Gerry Gelens)

Laten we nog eens goed naar het tweede verweer van Lex Runderkamp op kritiek op zijn reportage van 26 november 2011 over de aanval op een kerk in aanbouw in El-Marinab op 30 september 2011 kijken. Eerst zal ik wat hij nu schrijft, leggen naast de reportage. En vervolgens zal ik naar zijn huidige aanpak kijken.

Ik ga in op vier van de vijf punten uit mijn eerste kritiek, een stramien dat ik ook in mijn tweede stuk gevolgd heb en dat ik nu dus voor de derde keer als ordeningsprincipe neem: of er al eerder een kerk in aanbouw was in El Marinab (2), of het om een kerk of een gastenhuis (ontmoetingsplek, verenigingsgebouw) ging (3), wie de brand stichtte en het gebouw aanviel (4) en of er een onderzoek was (5). De eerste vraag die ik toen stelde, die naar het aantal (1), is al eerder beantwoord. Runderkamp schatte met dertig het aantal kopten wel wat laag in, het waren er waarschijnlijk iets meer, maar groot was het aantal ook niet.

–

Was er al een kerk? [2]
In de reportage stelde Runderkamp:

‘De kleine groep van 30 kopten heeft in dit dorp nooit een eigen kerk gehad.’

Nu schrijft hij ineens iets heel anders:

‘Het huis waar 80 jaar religieuze diensten zijn gehouden is niet aangevallen, niet in de brand gestoken, het staat er nog steeds, ongeschonden. Er is in het dorp sprake van twee locaties die bijna iedereen door elkaar haalt. Het gebedshuis is een laag gebouw op ongeveer 60 – 70 meter van de kerk in aanbouw. Geen moslim heeft zich vergrepen aan de erkende gebedsruimte van de kopten.’

En in antwoord op reacties:

‘Ik stel dat de kerk waar de kopten decennia lang hun diensten konden houden (onder alle islamitische beperkingen) niet vernield is. Het gebouwtje staat op 60-70 meter van de omstreden kerk in aanbouw. Daar heeft nog geen enkele criticus iets feitelijks over gezegd. Ook niet Kees Hulsman, de man die er een dag na de brand was. Zijn site voedde de wereld met het bericht dat de kerk, waar kopten al 80 jaar gebedsdiensten houden, vernield is. Ik spreek dat tegen. Zo simpel is debat over feiten.’

Duidelijk. Runderkamp erkent nu wel dat er een gebedshuis was en hij noemt die ook een kerk. Ook in een andere reactie heeft hij het nog een keer over de ‘oude kerk’. Toen hij in de reportage zei dat de kopten nooit een eigen kerk hadden gehad, sprak hij dus niet de waarheid. De vraag is of hij dat toen al wist of pas nu, lang na terugkeer, ontdekte dat het gebouwtje waar hij op doelt, bestaat. Het bepaalt het verschil tussen onwaarheid en leugen.

De enige vraag die dan nog overblijft, is of het ontmoetingshuis dat er nu nog is en dat ook door Lamis Yahya in haar rapport van 13 oktober beschreven wordt en waarvan ze foto’s toont, de oude gebedsruimte was of dat er op deze plek een inmiddels afgebroken kerk staat. Het is dus niet waar dat Hulsman er niets over gezegd heeft; zijn mede-onderzoekster heeft dat samen met hem wel gedaan. Runderkamp schrijft:

‘Alle critici op mijn blog vergissen zich als ze zeggen dat er al een kerk stond op de plek waar gebouwd werd.’

Daarmee misleidt hij de lezer. De vraag was niet of er op dezelfde plek al een kerk had gestaan, de vraag was of er in El Marinab überhaupt een (niet van buiten herkenbare, wel alom gekende) kerk was geweest. Ook al zou de vorige kerk niet op de plek van de nieuwbouw hebben gestaan – ik ga dat nu niet tot op de bodem uitzoeken – dan is dat voor de vraag of Runderkamp de waarheid sprak, niet relevant. Mijn indruk is dat Lamis Yahya er niet helemaal uitkwam:

‘So now, I am confused as to which one was the church and which building was the meetinghouse since Yūsuf Mu’awad had two houses,’

Maar het doet er niet toe. De oude kerk was een vroeger huis van die Yūsuf Mu’awad en of de oude kerk nu het nog bestaande ontmoetingshuis is of op de plek van de nieuwbouw stond en afgebroken is, maakt principieel geen verschil. In beide gevallen was er al decennia een gebedsruimte die als kerk functioneerde, en in zijn reportage deed Runderkamp het tegendeel voorkomen. Impliciet geeft hij nu toe dat hij niet de waarheid sprak.

En het is dus ook niet waar dat de site van Hulsman de wereld ‘voedde’ met het bericht dat de kerk, waar kopten al ‘80 jaar’ gebedsdiensten houden, vernield is. Die site heeft juist vanaf het begin, dat is dus het door Jayson Casper opgeschreven telefonische verslag van Hulsmans eerste bevindingen, dat op maandag 3 oktober een klein uur na middernacht werd gepubliceerd, verteld dat er bouwwerkzaamheden gaande waren. Expliciet wordt er gesproken over christenen die begonnen met de ‘construction of the domes without community agreement’.

–

Kerk of verenigingsgebouw [3]
De vraag of het gebouw in aanbouw een kerk of een ontmoetingsplek zou worden, is, zoals ik al eerder liet zien, ingewikkeld. Uit het fragment met vader Salib dat in de reportage wordt gebruikt, blijkt dat hij zegt dat men het dan anders zal noemen:

‘We kunnen een afspraak maken: we noemen het een ontmoetingsplek. En als het toch een kerk blijkt te zijn hebben jullie het recht hem te vernietigen.’

Dat impliceert dus dat hij ervan uitging dat het gebouw als kerk zou functioneren, zou ik zeggen. Anders hoef je niet zo expliciet te zeggen dat je het anders noemt. De vraag of er vergunningen waren voor het gebouw zoals het verrees, is verder niet relevant. Runderkamp had het in zijn reportage niet over vergunningen en of die al dan niet klopten. Hij weet daar nu ineens van alles van, terwijl Hulsman en Yahya het wat lastiger vinden. Het doet er niet toe.

We kunnen vaststellen dat sommige islamitische dorpsbewoners een gebouw met enkele koepeltjes dat gebouwd werd, niet als een gastenhuis (of ontmoetingsplek of verenigingsgebouw) beschouwden en dat de kopten dat mogelijk wel deden. Het lijkt ook helder dat allen wisten dat het gebouw als kerk zou gaan functioneren. De enige vraag was hoe je het noemde en hoe het er van buiten uit zag en wat men accepteerde.

–

Wie stak het gebouw in brand? [4a]
De reportage begint zo:

‘In dit dorpje aan de Nijl, Marinab, zijn de meeste inwoners gelovige moslims. Maar een kleine groep van ongeveer dertig mensen is christen. Hun kerk stond twee maanden geleden ineens in brand en werd daarmee wereldnieuws.’

De reportage laat vervolgens beelden zien van een gebouw dat brandt en Runderkamp zegt er bij:

‘De brand, zoals de kopten hem zelf filmden op 30 september, zou zijn aangestoken door de jonge moslims uit het dorp.’

De kijker kan hier maar één conclusie uittrekken: ook volgens Runderkamp stond het kerkgebouw in aanbouw in brand. Even later neemt het verslag echter een wending:

‘In Cairo gingen kopten de straat op om te protesteren tegen de aanval op hun heiligdom in Marinab. 28 kopten kwamen daarbij om het leven.
Maar in het dorp blijkt het verhaal toch anders te zijn. Om te beginnen is er geen kerk in de brand gestoken. De brand was op deze bouwplaats, waar een kerk moest verschijnen.’

Dat er geen kerk in brand is gestoken, maar een kerk in aanbouw, is een loze en voor de niet ingevoerde kijker een misleidende bewering. Bij zijn optreden vanmiddag voor Dit Is De Dag op Radio1 vertelde hij dat hij ‘lopende in dat dorp’ ‘ontdekte’ dat het om een nieuwe kerk in aanbouw ging. Dat is dus opnieuw een bewijs dat hij zich niet voorbereid had. Hij had dat al weken voor hij afreisde, kunnen weten. Alle goede verslagen vertelden vanaf het begin dat het om een kerk in aanbouw ging.

Natuurlijk moet je dat voor de kijker uitleggen, maar het is dan nergens voor nodig om eerst te doen alsof het om een bestaande kerk ging en om daarna te onthullen dat dat niet zo was. Runderkamp had vanaf het begin gewoon kunnen vertellen dat het om een nieuw kerkgebouw in aanbouw ging, dat een oude niet zichtbare kerk moest vervangen (waar die ook stond).

Het slot van de reportage introduceert Runderkamp zo:

‘En dan nog de brand zelf. De moslims ontkennen dat zij het vuur hebben aangestoken. Op de dag van de brand zou de gemeente de koepels komen verwijderen.’

Dan verschijnt Abdallah Ali – ‘(moslim)’ staat erbij – in beeld en die zegt:

‘Op het moment dat de moslims de moskee uitkwamen hadden de kopten al autobanden verzameld in het huis naast het gebouw. Er kwam rook van de banden. Dus we gingen allemaal helpen om de brand te blussen ook al was het in hun buurt. Moslims renden daarnaartoe. En toen we daar stonden belden ze de politie om te roepen dat de moslims alles in brand staken.’

Waarop Runderkamp het verhaal zo besluit:

‘Er is in Egypte geen politie die uitzoekt wie de brand heeft aangestoken. ‘We gaan er eigenlijk allemaal blindelings vanuit dat de moslims dat gedaan hebben, maar er zijn echt sterke aanwijzingen dat iedereen – ook de internationale gemeenschap – reageert op verkeerde feiten.’’

Waar gaat dit over? Elke kijker zal toch zeggen: over de brand in de kerk in aanbouw. Als je, als je eenmaal meer weet en heel goed kijkt, zie je dat Abdallah het alleen over de brand van autobanden naast de kerk heeft. Maar elke kijker zal toch onmiddellijk denken dat de brand daar begon en oversloeg naar de kerk in aanbouw. De reportage ging immers over een kerkbrand, niet over een brand in een werkplaats met autobanden. En als Runderkamp aan het eind zegt dat we er ‘allemaal blindelings vanuit dat de moslims dat gedaan hebben’, dan denkt elke kijker aan het in de fik steken van de kerk. En als hij vervolgens zegt dat iedereen daarmee op de ‘verkeerde feiten’ reageert, dan is de suggestie niet anders dan dat de kopten de kerkbrand veroorzaakt hebben.

Runderkamp komt nu met een verhaal dat de grootste brand ‘naast de kerk in een winkel en een kantoortje van de rondreizende priester Makarios’ was. Kan heel goed, maar daar ging zijn reportage niet over. Het kan waar zijn dat er geen vuurzee in de kerk was, er was wel vuur. Dat er dan ‘nauwelijks brandsporen’ – na bijna twee maanden dus – zijn, is volkomen irrelevant. Er was brand, punt uit.

–

De echte vraag: wie viel aan? [4b]
Runderkamp voert nu een commissie op die ‘concludeert dat niet is te bewijzen dat mosliminwoners van het dorp het gebouw in brand hebben gestoken.’ En hij heeft een merkwaardige werkelijkheidsopvatting: er was wel brand, maar nauwelijks brandsporen en daarom kun je dus niet zeggen dat moslims de brand gesticht hebben? Hoezo? Steken moslims alleen felle vuren aan en kunnen ze geen kleinere brandjes stichten? Absurd. En:

‘Ten tweede concluderen de zes rechters dat de kopten geen ondersteunend bewijs hebben voor hun claim dat moslims de brand hebben gesticht.’

O, er is geen ‘ondersteunend bewijs’? Laten we eens kijken. In haar uitgebreide rapport laat Lamis Yahya generaal Muhammad Badrān, het hoofd van de security aan het woord en ik heb me inmiddels laten onderrichten dat dat toch de politie is en dat die in Egypte rangen als in het leger kent. Badran verklaarde op 1 oktober 2011::

“On Friday (September 30 th), about 1,000 Muslim youth had gathered at the building to demolish it, closing the street. They all had their own simple hammers and instruments that could not break the walls. Also, they are not workers, so one of them set a fire inside the building to ensure the demolition of the cement building,“ the General explained. “Near the building a storehouse where the stuff of the old church was stored like carpets, blankets, and wheels of cars was set on fire as well. So this is how the fire spread out all over here.”

Lamis Yahya vraagt daarop waarom de security of het leger niet probeerden tussenbeide te komen en de jongeren poogden te stoppen. De generaal antwoordde daarop:

“There were well over 1,000 people and all were very excited”.

Dat is de kern van de zaak: er was een grootscheepse aanval van moslimjongeren op het kerkgebouw in aanbouw en ze vernielden het daarbij en er was ook sprake van brand. Uiteraard ligt het dan voor de hand om te denken dat de aanvallers het gebouw dat ze aan het vernielen waren, ook in de fik hebben gestoken. Maar als nou niemand de man met de lucifers heeft gezien, is het dan de meest relevante vraag wie ze bij zich had? De brand is namelijk slechts een onderdeel van het grote verhaal: een uitgebreide aanval van minstens honderden, waarschijnlijk meer dan duizend jongeren op het gebouw dat ze vernielden. Is dat geen ondersteunend bewijs?

Niemand twijfelt aan de al weken durende bedreigingen tegen het gebouw. AINA, ik liet het al in mijn eerste stuk zien, schreef er op 9 september in het begin van de nacht al over. Dat was dus drie vrijdagen eerder:

‘Village Muslims, backed by Muslim Salafists from neighboring villages, have threatened to demolish the church on Friday September 9 after prayers and use it as a mosque.’

Pas op de vierde vrijdag hierna werd het voornemen ook in daden omgezet. Niemand, moslims niet, kopten niet, de security niet, de gouverneur van Aswan niet, letterlijk niemand twijfelt aan het grootscheepse karakter van de aanval en van de vernielingen. En dan gaat Runderkamp dus neuzelen over wie toch wel het vuur te midden van de grootscheepse aanval mag hebben aangestoken. En over een eventueel aandeel van kopten daarbij zijn er niet meer dan geruchten en die werden door Hulsman en Yahya dus al op de eerste dag na de aanval opgetekend en vermeld in het grote rapport van 13 oktober. Runderkamp had het gewoon over de kern moeten hebben.

Hij houdt zich ook nu van de domme. Zie deze reactie gisteren op Twitter:

‘@jajpater citeer mij eerst eens dat ik beweerd zou hebben dat de kopten de kerk zelf in brand hebben gestoken #temakkelijkekritiek’

En vandaag dus zijn optreden bij Dit Is De Dag, dat de redactie zo samenvatte:

‘Ik heb nooit beweerd : Kopten hebben de brand zelf gesticht. @LexrunNOS in #DIDD #Radio1 @JDSnel @JosStrengholt’

Ja ja, zeggen dat iedereen er vanuit gaat dat de moslims het hebben gedaan en dat mensen dan op ‘verkeerde feiten’ – de foute zegswijze blijft grappig – reageren en dan niet doen alsof je zelf gesuggereerd hebt dat de kopten het gedaan hebben? Kom nou. Zo kun je dus alle mogelijke onzin vrijelijk de wereld insturen en dan vervolgens toch volhouden dat je het niet beweerd hebt. Grootse perspectieven voor fantasy als journalistieke categorie openen zich hier.

–

Onderzoek [5]
In de reportage zei Runderkamp:

‘Er is in Egypte geen politie die uitzoekt wie de brand heeft aangestoken.’

Nu schrijft hij ineens:

‘Zes rechters uit Caïro hebben in oktober feitenonderzoek gedaan in Al Marinab (commissie Omar Marawan).’

Ja, rechters zijn geen politiemensen, maar de suggestie is toch dat officiële instanties niets uitzochten. Nu meldt Runderkamp iets anders. Opnieuw blijkt dat hij kennelijk slecht voorbereid op pad was gegaan. Verder is dit geen belangrijk punt. Alleen vanwege de systematiek en de overeenkomst met mijn eerdere blogs behandelde ik het even.

–

De methode: 1. Runderkamp verzint een eigen tegenstander
Gisteren had ik haast en daarom kon ik toen alleen iets zeggen over Runderkamps aanpak. Ik herhaal dat nog kort. Ging Runderkamp in zijn eerste blog al niet in op de beschikbare kritiek, in zijn tweede blog doet hij dat opnieuw niet. Hij zet niet de kritiek op een rij, maar pakt een redactioneel uit een Egyptische krant, Watani, van 6 november en gaat dat zitten bekritiseren. Het is een afleidingsmanoeuvre. Of beter gezegd: het is ronduit bedrog. Of die krant nu wel of geen foutjes maakte, is ook niet relevant. Ik peins er ook niet over om dat te gaan uitzoeken. Het stuk was al geschreven voor Runderkamp op pad ging en het bevat geen kritiek op zijn reportage. Runderkamp schrijft nu:

‘De Engelstalige website Arab West Report van de Nederlander Kees Hulsman vat uitstekend samen wat er in Marinab gebeurd zou zijn volgens de algemene lezing.’

Hij weet heel goed dat dat niet waar is. Die website nam slechts een artikel over. De website vat hier helemaal niets zelf samen. Flauwekul. En het is volstrekt onduidelijk waarom Runderkamp juist dit stuk pakt. Het is de behoefte aan een stropop. In plaats van op bezwaren op zijn reportage en zijn beweringen in te gaan, valt hij dus een stuk aan dat hier totaal irrelevant is.

–

2. De methode: Runderkamp beschuldigt Hulsman
Runderkamp kiest ook verder voor de aanval in plaats van kritiek te beantwoorden. Hij schrijft:

‘Kees Hulsman, hoofd van Arab West Report, die kort na de brand in het dorp was, erkent inmiddels dat moslims inderdaad meteen met het verwijt kwamen dat kopten de brand zelf hadden gesticht.’

Het is een smerige formulering: ‘erkent inmiddels’. Dat impliceert dat Hulsman vroeger zoiets ontkend zou hebben, maar nu wel moet toegeven dat het verwijt tegen de kopten bestond. Het is flauwekul. In het verslag van Lamis Yahya van 13 oktober, waar Hulsman ook zelf aan bijdroeg en dat onder zijn supervisie gepubliceerd werd, schreef zij al in het hoofdstukje over de visies van de jonge moslims ter plekke:

‘Then Muslims then protested again on Friday morning (September 30th) in one of the streets close to the building. They saw one of the Christians burning a tire from an abandoned house, and they had to put out the fire. I was told that an old woman was about to choke from the smoke, but the Muslim young men carried her to an ambulance. We waited for promises of a solution from the governor, but it was in vain.’

Kortom, Hulsman erkent helemaal niet ‘inmiddels’ iets. Hij had de geruchten op de eerste dag gehoord en ervoor gezorgd dat ze opgeschreven en gepubliceerd werden. Runderkamp kon dit weten voor hij afreisde. Yehya gelooft de beschuldigingen van Abdallah niet, schreef ze eergisteren, 6 december in een nadere reactie op Runderkamps beweringen:

‘I do not trust the accusations of Abdallah for the following reasons:
He claims that Copts initiated the fire in the tires to create smoke and to accuse Muslims that they burn the building. This is in my view illogical. Why would they do that? To accuse Muslims to destroy the church under construction? That makes no sense. It more seems an apologetic way of reasoning to protect himself or the group who destroyed the church under construction.
‘Abd Allah said in the film that smoke came from the tires, but ‘Abd Allah himself did not directly claim that Christians had set fire. He just insinuated this and Runderkamp thus concluded it must have been a Christian. ‘Abd Allah can now claim to the police, if this would be investigated, that he never said Christians did so. He thus used words to protect himself. Runderkamp has not noticed the trick that ‘Abd Allah played on him.’

Ook dit is kritiek die Runderkamp kon kennen voor hij zijn tweede blogstuk gisteren publiceerde, en waar hij niet op ingaat. Maar afgezien van alle waarschijnlijkheden en onwaarschijnlijkheden: de centrale vraag is niet wie de lucifers of de aansteker bij zich had, de vraag is wie de kerk in aanbouw aanviel. En daarover bestaat geen enkele twijfel. De beschuldiging tegen Hulsman deugt van geen kant.

–

Vier punten
Laten we resumeren. Runderkamp heeft op minstens vier belangrijke punten moeite met de waarheid.
1. In de reportage beweerde hij dat er de kopten in Marinab nooit een eigen kerk hadden, nu geeft hij dat wel toe. De vraag is of hij dat ook al wist toen hij ter plekke was. En waarom hij dan nu niet duidelijker toegeeft dat hij in de reportage iets beweerde dat onwaar was. De lezer kan het nu alleen ontdekken door zelf goed op te letten.
2. Runderkamp insinueert wel degelijk dat kopten het gebouw zelf hebben aangestoken. Wie zou het anders in zijn vertelling nog kunnen zijn? Hij heeft nog steeds geen enkel bewijs dat het zo is. Maar dan nog. Hij kon heel goed weten dat honderden moslimjongeren, mogelijk meer dan duizend, het kerkgebouw aangevallen hebben en vernield hebben. Dat is het punt. Het hele punt van de brandstichting is een detail daarbinnen. De hele vraagstelling van de reportage is misleidend en bedrieglijk.
3. Runderkamp gebruikt nu een stropop, pakt een willekeurig artikel dat niets met zijn reportage te maken heeft en schrijft dat toe aan Arab West Report van Kees Hulsman, terwijl hij weet dat dat niet waar is.
4. Hulsman insinueert dat Hulsman ‘inmiddels’ iets ‘erkent’, wat die zelf heeft helpen publiceren. Het is een smerige aanval op de integriteit van een criticus.

De kleinere dingen slaan we over. Runderkamp maakte dus essentiële fouten in de reportage en verbreidde een onjuist en onwaar beeld. En wie ook mijn vorige blogstukken gelezen heeft, weet dat hij zowel in zijn eerste als tweede reactie niet op zakelijke kritiek ingaat. Hou zouden we iemand die zo’n moeizame verhouding met de waarheid heeft, nu noemen?

–

NOS en Dit Is De Dag
In het Nederlands Dagblad van vandaag staat op de voorpagina (voortgezet op pagina 3) een artikel: ‘CDA en CU: Egypte-repo NOS te stellig’. Het gaat allereerst over wat de Kamerleden Pieter Omtzigt en Henk Jan Ormel (CDA) en Joël Voordewind (ChristenUnie) in vragen aan minister Uri Rosenthal (Buitenlandse Zaken) schrijven. Ik ga daar nu niet verder op in. Het gaat me wel om het volgende:

‘De hoofdredactie van het NOS Journaal blijft volledig achter het verhaal van de verslaggever staan en zegt dat de Kamer vrij is in het stellen van vragen over de reportage. ‘We vinden het prima dat er discussie is ontstaan over de reportage en vinden het heel logisch om daar ook op te reageren, zoals Lex in twee blogs inmiddels heeft gedaan’, aldus de hoofdredactie. Verder valt het de NOS op dat ‘een deel van de reacties over onze berichtgeving hierover vooral gebaseerd lijkt op eigen meningen over de situatie in Egypte en niet op de feiten’.’

Ja, er zullen altijd ook wel ‘meningen’ zijn, maar ik zou toch zeggen dat ik in mijn blogstukken toch behoorlijk mijn best heb gedaan om de feiten – ja, de feiten – boven water te krijgen, gewoon door verschillende verslagen naast elkaar te zetten en dat ik daarbij er steeds blijk van heb gegeven dat ik zie dat het allemaal erg ingewikkeld is. Runderkamp verwijst nu alleen naar mijn eerste blogstuk, niet naar de volgende. En hij gaat niet op allerlei concrete kritiek in. Ook heeft hij op Twitter geen enkele reactie op me gegeven. Of er nog enig elementair fatsoen in de man zit?

Ik heb hierboven aangetoond dat Runderkamp op een aantal punten in strijd met de waarheid kwam. Zijn optreden in Dit Is De Dag vanmiddag voegde niets toe. Hoewel ik de redactie vanmorgen de vier kritische vragen uit dit stuk had gestuurd en zelfs een eerste gedeeltelijk concept van deze blogtekst, bleek presentator Tijs van den Brink niet in staat om ook maar één werkelijk kritische vraag te stellen. Hij had zich gewoon niet goed voorbereid. Zoals Runderkamp zich in Egypte had laten inpakken, overkwam hem dat nu. Jammer en beschamend. Runderkamp kon weer lang neuzelen over allerlei verkeerde beelden die zouden bestaan en die hij wilde rechtzetten. En ook kwam hij weer met het verhaal dat de reacties vanuit een bepaalde religieuze achtergrond kwamen. Met andere woorden: de critici waren bevooroordeeld, hij niet. Op geen enkele moment werd hij aangesproken op de manifeste onwaarheden of onjuistheden – eerst geen kerk, nu ineens wel; het negeren van de aanval en het neuzelen over wie de brand stichtte – in de reportage.

En van de ‘sterke aanwijzingen’ kon hij van alles maken, dat het ook over voorgeschiedenis en de spanningen en wat al niet ging. Wie de plek in de reportage opzoekt, ziet dat ze direct volgt op de zin over wie de brand heeft aangestoken. Runderkamp heeft wel degelijk gesuggereerd dat kopten het gebouw zelf hebben aangestoken en ook nu had hij daarvoor geen enkele nadere aanwijzing, behalve dan dat allerlei mannen het eens waren met het verhaal van Abdallah, dat als we zijn blogstuk nu mogen geloven, eigenlijk helemaal niet over de kerkbrand, maar over een belendend akkefietje gaat. Ja gek hè, dat allerlei mannen instemmend mompelen als een voorman een verhaaltje vertelt?

In een afzonderlijke blogpost hiervoor heb ik al de reactie van Kees Hulsman weergegeven, die in de uitzending van Dit Is De Dag wel iets mocht zeggen, maar door de slappe, onkritische, om niet te zeggen ronduit stupide aanpak van de presentator geen enkele kans kreeg wezenlijke kritiek naar voren te brengen.

–

Slot
Ik vrees dat hier niets meer tegen te beginnen valt. Lex Runderkamp kan doorgaan met zijn leugens en zijn verdraaiingen. Hij zal ze hooguit, zoals nu in een enkel geval, gemaskeerd toegeven. En de hoofdredactie van het NOS Journaal zal hem blijven steunen, vrees ik. Men weet het best, maar men wil niet naar de feiten luisteren. Nee, ik behoor niet tot de mensen die denken dat het nationale televisienieuws niet deugt en ik had het zonder nadere studie ook best voor mogelijk gehouden dat de reportage van Runderkamp wel in orde was geweest. Alles kan immers altijd anders zijn dan je aanvankelijk denkt. Maar als mensen niet meer op basis van feiten willen argumenteren, sta je machteloos.

Nou ja, er zijn mensen die opperen dat een klacht bij de Ombudsman van de NOS wellicht een goed idee zou zijn. Ik zal er niet meer aan beginnen. Dit, op zich natuurlijk tussen al het andere nieuws niet overmatig beduidende, geval heeft me al veel te veel tijd en energie gekost. Maar als anderen actie willen ondernemen, zou dat geen gek idee zijn, vermoed ik. En Rob Zachte opperde het idee dat dit misschien iets voor de Raad voor de Journalistiek is. Wie weet. Ik weet het niet. Maar het zou goed zijn als anderen nu het stokje van mij zouden willen overnemen. Ik zoek graag een keer dingen uit, ik ben geen actievoerder.

Tot slot, ik ben nu feller tegen Lex Runderkamp. Aanvankelijk ging ik er vanuit dat het pure naïviteit was. Slechte voorbereiding en een gebrek aan mensenkennis en aan begrip voor culturele verhoudingen. Kan. Als hij zijn fouten had toegegeven, dan had hij zich kunnen verbeteren. Maar meneer begon dus nog meer te draaien en te liegen in zijn blogs. Dan is voor mij de maat ook een keer vol. De grens is nu ruimschoots bereikt. Ook uit zijn radio-optreden vanmiddag blijkt weer hoezeer Runderkamp door ideologische overwegingen, die hij dan juist probeert te overstijgen, gedreven wordt. Hij zou zich gewoon in de feiten moeten verdiepen.

Het valt te hopen dat Lex Runderkamp de werkelijkheid nog eens onder ogen wil zien.

♦

Eerste naschrift (vrijdag 9 december 2010, rond 9 uur): Iets te onvriendelijk

Ik vind dat ik in het voorgaande op een paar punten iets te onvriendelijk ben tegenover Runderkamp en ergens ook iets te onaardig over een zekere presentator. Als ik het stuk nu zou plaatsen, zou ik een enkele zin weghalen en enkele uitdrukkingen net iets verzachten (iets wat ik al schrijvende wel vaker doe).

Ik heb even overwogen de tekst wat aan te passen, maar in dit geval zou dat geschiedvervalsing zijn, vrees ik. Ik denk niet dat iedereen die deze weblog aanklikt, al die lange stukken ook werkelijk tot het einde uitleest, maar er zullen vast wel enkele mensen zijn die daarin wel slagen. En zij die hier al geweest zijn, zouden dan iets anders lezen dan degenen die later komen. Ik heb het nu eenmaal opgeschreven en ik kan ook goed verklaren waarom ik het gedaan heb, maar ik vind het ook wel prettig om in het maatschappelijk debat niet altijd alles te zeggen wat je denkt. Ik ben wel eens wat boos op iemand, maar zodra die ander dan redelijk antwoordt, smelt ik altijd direct weer weg. En ik zie dat velen elders veel sterkere bewoordingen kiezen, maar ik houd daar niet van. Een beetje aardig zijn tegenover elkaar is nooit weg.

Daarom wil ik nog eens verklaren: ik laat hierboven staan wat er staat, ik vind ook dat ik kan uitleggen waarom ik soms wat scherp ben, maar ik zou er nu de voorkeur aan geven om een aantal dingen vriendelijker te formuleren. Ik mag graag over ‘de ander’ en alteriteit schrijven en over de ruimte voor de ander, maar een van de lessen van het leven is ook telkens weer dat als jij voor de ander alleen alleen maar optie a of -a ziet, die zelf meestal in heel andere termen en tegenstellingen denkt en vooral niet denkt in jouw categorieën.

De inhoud staat voorlopig nog wel, maar de toon had op een aantal punten iets vriendelijker en voorkomender gekund. Dat wil ik ook gezegd hebben.

♦

Tweede naschrift (vrijdag 9 december 2010, rond 9, 20 uur): En de beelden

En er valt toch iets inhoudelijks te zeggen. Jos Strengholt heeft nu een aantal beelden online gezet in een blogstukje getiteld: ‘Filmpjes van ‘Kopten’ die hun kerk verwoesten. Misschien begrijpen mensen dan toch een beetje waarom ik in het bovenstaande nu ook weer niet al te vriendelijk hoefde te zijn.

In het nawoord van mijn eerste stuk – dat is dus geen later geschreven naschrift, maar een dankwoord dat ik direct bij het stuk schreef – had ik al gemeld dat Jos Strengholt me links naar filmpjes had opgestuurd. Ik had ook uitgelegd dat ik die niet gebruikt had. Ik liet publicatie aan hem over, omdat hij beter kon uitleggen waar ze over gaan. Maar ik hoop dat iedereen nu begrijpt wat het centrale thema was: een aanval op een kerk in aanbouw, die vernield werd. En dat de vraag naar de man met de lucifers daarbij vergeleken geneuzel is. En o ja, van mij mag je best uitleggen waarom mensen zo boos zijn dat ze andermans gebedshuis gaan vernielen. We kunnen het moeilijk met de hele wereld eens zijn, maar begrijpen is altijd goed, ook het begrijpen van lieden die in onze ogen vreselijke dingen doen.

Maar nog een beetje meer begrip voor de slachtoffers zou toch ook niet zo gek zijn, denk ik maar zo.

♦

(35)

[Gepubliceerd: donderdag 8 december 2011, 17.45 uur. Naschrift vrijdag 9 december 2011, rond 9 uur.]

Tags: Egypte, journalistiek, koptische kerk, Lex Runderkamp, Marinab, NOS Journaal